سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

فرونشست زمین که از آن به ‌عنوان «زلزله خاموش» نیز یاد می‌شود تقریبا تمام دشت‌های کشور که آب شیرین زیرزمینی دارند را در معرض خطر جدی قرار داده است. مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها ضمن هشدار نسبت به نرخ بالا و خطرات ناشی از فرونشست زمین در کشور تاکید کرد: فرونشست زمین در ردیف مخاطرات جدی کشور در برنامه هفتم توسعه در دستور کار سازمان مدیریت بحران قرار گیرد.

به گزارش ایسنا، نشست زمین پدیده بسیار خطرناکی است که ۲۹ استان کشور را درگیر کرده است و به‌ عنوان آخرین و غیرقابل بازگشت‌ترین مرحله از فرآیند بیابان‌زایی شناخته می‌شود. این پدیده شامل فروریزش یا نشست رو به پایین سطح زمین است که بیشتر تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی و براثر برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و کاهش این منابع آبی رخ می‌دهد. درحالی فرونشست زمین در حال بلعیدن دشت‌های کشور از جنوب تا شمال و از غرب به شرق است که براساس اعلام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، نرخ نشست زمین در برخی عرصه‌های کشور بین ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر در سال است. از طرفی نیز ‌پیشروی نشست زمین از دشت‌های استان‌هایی از جمله اصفهان به سمت شهرها ‌علاوه‌بر تخریب منابع آب و خاک، زیرساخت‌ها، سازه‌ها و حتی بناهای تاریخی را با خطر جدی مواجه کرده است.

ابوالقاسم حسین پور - مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها - در گفت و گو با ایسنا ضمن اشاره به مواجهه کشور با مخاطرات طبیعی مختلفی از جمله سیل، زلزله، خشکسالی و زمین لغزش که همه ساله خسارات قابل ملاحظه‌ای را به زیرساخت‌های کشور وارد می‌کند، اظهار کرد: بی‌توجهی به مدیریت ریسک و کاهش خطرپذیری و نپرداختن به اقدامات پیشگیرانه و افزایش تاب‌آوری کشور در مواجهه با مخاطرات مذکور و به‌جای آن تمرکز بر مدیریت بحران باعث شده است تا منابع مالی هنگفتی صرف بازسازی خسارات شود.

وی ادامه داد: بدیهی است که در صورت عدم اختصاص این منابع به حوزه پیشگیری و اجرای اقدامات پیشگیرانه شاهد تکرار مکرر وقایعی مانند سیل در کشور خواهیم بود که حتی در شرایط خشکسالی نیز از خسارات آن مصون نیستیم.

به گفته این کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی، در این میان، فاجعه خاموش فرونشست زمین که به‌ علت اضافه برداشت و تخلیه آبخوان‌ها به‌صورت آرام و بی صدا و به شکلی خطرناک در حال بلعیدن کشور است، علی رغم هشدارها تاکنون به‌طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. نرخ بالای ۳۰ سانتی متر نشست زمین در ایران حاکی از وضعیت فوق العاده خطرناک این پدیده غیرقابل جبران و برگشت‌ناپذیر در طبیعت است که منجر به مرگ آبخوان‌های زیرزمینی می‌شود.

نشست زمین در آستانه رسیدن به صدر مخاطرات جدی کشور

حسین‌پور در ادامه تاکید کرد: ‌به‌طور قطع تداوم این وضعیت، نشست زمین را در صدر مخاطرات جدی کشور در دهه اول قرن جدید قرار خواهد داد بنابراین تحت این شرایط لازم است موضوع فرونشست زمین و اقدامات کنترلی و مهار آن با اولویت در برنامه هفتم توسعه کشور در دستور کار ارگان‌های ذی‌ربط  قرار گیرد.

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها درباره اقدامات لازم برای جلوگیری از خسارات جبران ناپذیر فرونشست زمین توضیح داد: سازمان مدیریت بحران باید به منظور جلوگیری از وقوع خسارات جبران ناپذیر فرونشست زمین که در ابعاد گسترده حیات اجتماعی، اقتصادی و زیستی کشور را به‌شدت متاثر می سازد این مساله را در اولویت برنامه خود قرار دهد. وزارت نیرو با جدیت بیشتر در اجرای برنامه‌های تعادل‌بخشی آبخوان‌های زیرزمینی و سازگاری با کم‌آبی و تشدید نظارت‌های موثر و کارآمد، اضافه برداشت‌ها از منابع آب زیرزمینی را کنترل کند همچنین وزارت جهاد کشاورزی با اصلاح الگوی کشت و ارتقای بهره‌وری آب به طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری بیش از پیش بپردازد.  

حسین‌پور ضمن اشاره به اینکه مجلس و دولت در قانون برنامه هفتم توسعه به‌طور ویژه به موضوع فرونشست زمین بپردازند، تصریح کرد: ایجاد عزم ملی و تدوین برنامه‌های فراگیر برای مهار فاجعه خاموش قرن در آخرین فرصت یعنی برنامه هفتم توسعه برای نجات آب کشور و حفظ سرزمین بسیار حیاتی و ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بی توجهی به این موضوع مهم، برای کشور بسیار خسارت بار خواهد بود. پیچیدگی و گستردگی اقدام برای مهار این پدیده خطرناک، به‌دلیل موانع و ملاحظات اجتماعی و اقتصادی در شرایط کنونی نیازمند برنامه مناسب با انسجام بدنه دولت و مشارکت موثر مردم و ذی‌نفعان است. زمان زیادی برای تدوین این برنامه نمانده است و در شرایط پاندمی کووید ۱۹ و وجود مشکلات معیشتی و اقتصادی در کشور نباید از فرونشست زمین به‌عنوان یکی از بحران‌های جدی کشور در پساکرونا غافل باشیم.