سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

یک خاکشناس با اشاره به اینکه تغییر بافت خاک در جنگل‌ها بیشتر به صورت فرسایش اتفاق می‌افتد، گفت: به دلیل وجود شیب در این مناطق، اگر درختان را برداشت کرده و پوشش گیاهی را کم کنیم، لایه‌های سطحی خاک در اثر فرسایش از بین می‌رود.

محمدعلی بهمنیار در گفت‌و‌گو با ایسنا مازندران با اشاره به اینکه در مازندران با توجه به بالا بودن میزان رس، خاک از نوع سنگین تلقی می‌شود، اظهار کرد: در مازندران بافت خاک عوض نمی شود بلکه ساختمان خاک تغییر می‌کند.

وی با اشاره به اینکه در اثر نحوه کشت و کار به ویژه ورود ادوات سنگین در زمانی که خاک رطوبت داشته باشد موجب فشردگی خاک می‌شود، تصریح کرد: زمانی که خاک فشرده شود، میزان نفوذپذیری آن کاهش می یابد و ریشه گیاه با محدودیت مواجه شده و حتی با شخم‌زدن، لایه های زیرسطحی یا همان سخت لایه که در عمق زیر 25 سانتی‌متر قرار دارد ایجاد و موجب عدم نفوذ مناسب ریشه گیاه و ذخیره نشدن آب باران می شود.

این خاکشناس با بیان اینکه این تغییرات مشکلات زیادی را برای گیاهان در طول رشد و نمو به وجود می‌آورد، خاطرنشان کرد: کاهش جذب عناصر و عدم گسترش ریشه گیاه برخی از تبعاتی است که تغییر ساختمان خاک ایجاد می‌کند.

بهمنیار با اشاره به اینکه توصیه می‌شود زمانی که خاک دارای رطوبت مناسب است اراضی شالیزاری را شخم بزنید، گفت: همچنین باید از ادواتی استفاده کرد که وزن زیادی نداشته باشد.

وی با بیان اینکه استفاده از زیرشکن نیز می‌تواند در تنظیم ساختار خاک برای کشاورزی کمک‌کار باشد، اظهار کرد: در بسیاری از مواقع استفاده از مواد آلی همانند کودهای دامی، آلی و کمپوست‌ها نیز می‌تواند در کنار روش‌های گفته شده، بافت‌های فشرده را از لحاظ نفوذ‌پذیری بهبود بخشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه بهترین نوع باران برای خاک، برف و یا بارانی است که به آرامی نازل شود، تصریح کرد: در حال حاضر که شرایط اقلیمی تغییر کرده و بارش‌های رگباری به وقوع می‌پیوندد باید طوری مدیریت کرد که از این باران‌ها نیز بهره‌برداری صورت گیرد.

بهمنیار با بیان اینکه سطح زمین را نباید عاری از پوشش زنده و غیرزنده گذاشت، افزود: یکی از راه‌های پیش‌رو این است که کشاورزان کاه‌ و کلش‌ها را پس از برداشت محصول نسوزانند و بر روی زمین بمانند تا ضربات باران بر روی آنها وارد و شدت آن قطره گرفته شود.

وی افزود: در باران‌های رگباری اگر قطره باران با آن شدت به خاک برخورد کند، خاکدانه‌ها می‌شکنند و به صورت پودر در می‌آیند و ممکن است از هم جدا شوند و اگر این اتفاق هم نیفتد ممکن است ذرات ریز در معرض جا به جایی و فرسایش سطحی قرار بگیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه وجود پوشش گیاهی بر روی خاک، فرصت نفوذ آب به آن را افزایش می‌دهد، خاطرنشان کرد: این امر موجب می‌شود میزان نفوذ و ذخیره آب به خاک را افزایش می‌دهد و مشکل کمبود آبی که با آن رو به رو هستیم نیز تا حدودی برطرف خواهد شد.

بهمنیار با تاکید بر اینکه باید وجود مواد آلی در خاک را تقویت کرد، گفت: مواد آلی موجب چسبندگی ذرات ریز خاک و درشت شدن آن می‌شوند که اصطلاحا خاکدانه ایجاد می‌کنند و این امر می‌تواند در مقابل شدت ضربات باران‌های رگباری در مقابل خاک‌های فاقد ماده آلی مقاومت بیشتری داشته باشند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه تغییر بافت خاک در جنگل‌ها بیشتر به صورت فرسایش، اتفاق می‌افتد، خاطرنشان کرد: به دلیل وجود شیب در جنگل، اگر درختان را برداشت کرده و پوشش گیاهی را کم کنیم، لایه‌های سطحی خاک در اثر فرسایش از بین می‌رود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه گاهی اوقات در جنگل‌ها ریشه درختان با چشم دیده می‌شود اما این به معنی این نیست که ریشه از خاک بیرون آمده است بلکه لایه‌ای از خاک در اثر فرسایش از دست رفت، اظهار کرد: در مناطق جنگلی به دلیل وجود شیب، اگر روانابی اتفاق بیفتد سرعت و نیروی وارده بیشتر است که در صورت عدم وجود پوشش گیاهی شاهد سیل‌های جبران‌ناپذیری نیز خواهیم بود.

بهمنیار با اشاره به اینکه در فصل‌های پائیز و زمستان که باران بیشتری داریم درختان جنگلی نیز بدون برگ هستند و این یک مشکل محسوب می‌شود، تصریح کرد: اگر در این زمان به هر دلیلی مواد آلی و پوشش گیاهی سطح خاک برداشت و یا درختان قطع شود، فرسایش خاک در لایه‌های سطحی زمین صورت می‌گیرد.  

وی در پایان گفت: با فرسایش لایه‌های سطحی خاک، به لایه‌های زیرینی می‌رسیم که به طور معمول از لحاظ عناصر غذایی و مواد آلی ضعیف‌تر هستند که مشکلات زیادی در بلندمدت به ویژه برای جایگزینی درختان موجود به وجود می‌آورد.