سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

 یک کارشناس جنگل به نقش اساسی این موهبت خدادادی در کاهش بروز سیل در مازندران اشاره کرد.

مجید اسحاقی در گفت‌وگو با ایسنا مازندران، با اشاره به نقش جنگل در ممانعت از بروز سیل، اظهار کرد: جنگل یک مجموعه پوشیده از گیاهان است که به دلیل دارا بودن لایه‌های مختلف ارتفاعی از جمله علفی، درخچه ای و درختان انبوه که به آن اشکوب بندی گفته می شود، در زمان بارندگی هر کدام از این لایه ها، بخشی از باران را جذب می کنند.

وی با بیان اینکه در صورتی که جنگلی وجود نداشته باشد حجم عظیم بارندگی جذب زمین نشده و موجب بروز روان آب می شود تصریح کرد: همانند بارندگی اخیر در چند روز گذشته در یک بازه 24 ساعته حدود 200 میلیمتر باران بارید و به دلیل شدت فراوان و زمان کم زمین برای جذب آب، روانآب ایجاد شد که این امر موجب بروز سیل می شود.

*نقش لاش‌برگ‌ها در جذب باران

عضو هیئت علمی گروه جنگلداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس تصریح کرد: در جنگل علاوه بر این سه لایه ای که ذکر شد یک لایه دیگر به نام لاش‌برگ وجود دارد که شامل بقایای گیاهان، برگ‌ها و شاخه های ریز است، این لاش برگ یک محیط اسفنجی ایجاد می کند که مقادیر متناوبی از آب و باران را در خود نگه می دارد و این آب را به مرور از دست می دهد و یا به مرور جذب لایه های زمین می شود.

اسحاقی با اشاره به اینکه بخشی از بارندگی که به برگ درختان برخورد می کند توسط گیاه تبخیر می شود و مجددا جلوی حجم زیاد بارندگی را می گیرد، گفت: زمانی که باران با شدت زیاد به درخت برخورد می کند از طریق تنه آرام به ریشه و دیگر قسمت های پایین دست سرازیر می شود و سپس جذب زمین می شود که به این فرایند "استم فلو" گفته می شود و این مجموعه می تواند تا 90 درصد از ایجاد سیلاب جلوگیری کند.

وی با بیان اینکه در صورتی که اشتباهاتی در برداشت از جنگل وجود داشته باشد و یا حرکات ماشین های آفرود می توانند این روند را به شدت دچار اختلال کنند، خاطرنشان کرد: آفرودها و ماشین های بزرگ با چرخ‌های پهن و سنگین فشردگی و کوبیدگی خاک را به همراه دارند و این سفتی خاک موجب می شود لایه اسفنجی کامل از بین برود و قابلیت جذب آب پایین بیاید و همین مسیر شیار که توسط چرخ ماشین ایجاد می شود روانآب ایجاد می کند.

عضو هیئت علمی گروه جنگلداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس در مورد اینکه آیا جمع آوری چوب و شاخه های درختان موجب افزایش تخریب سیل خواهد شد یا خیر گفت: زمانی که چوب آلات و شاخه ها از جنگل خارج می شود در حقیقت توان تولیدی آن را کم می کنیم بنابراین برگشت سرشاخه ها و برگ‌ها می تواند در ممانعت از بروز سیل جلوگیری کند البته باید توجه داشت از تراکم بیش از اندازه آن جلوگیری شود.

اسحاقی تصریح کرد: در صورتی که سرشاخه توسط بارش، رانش و باد بیش از ظرفیت اکوسیستم وجود داشته باشد آنرا می‌توان خارج کرد، بنابراین برگ و سرشاخه به تنهایی در حالت طبیعی مفید است.

درختان با ریشه‌های عمیق در برابر سیل مقاوم‌ هستند

وی با اشاره به اینکه چه درختانی در مقابل سیل مقاوم‌تر هستند، اظهار کرد: مهم‌ترین رکنی که درختان می توانند در مقابل سیل مقاومت کنند داشتن ریشه های عمیق است و هر گونه‌ای که به آب علاقه بیشتری داشته باشد ریشه سطحی دارد.

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: گونه‌ای مانند توسکا که نیاز آبی زیادی دارد در جایی مستقر می شود که سطح آب سفره زیرزمینی بالا باشد، بنابراین این گیاه چون نیازی نمی بیند که در اعماق زمین رطوبت را جذب کند ریشه اش را به صورت سطحی در سطح خاک پخش می کند، بنابراین این گیاه مقاومت کمتری را در برابر سیلاب دارد.

اسحاقی تاکید کرد: اما گونه ای مانند راش، بلوط و ممرز چون ریشه عمیق تری دارند بنابراین می توانند در مقابل سیل مقاومت بیشتری داشته باشند.

وی عنوان کرد: اینکه درخت توسکا ریشه سطحی دارد نافی این امر نیست که نمی تواند در مقابل سیل مقاومت کند بلکه باید گفت که نیاز آبی بالایی دارد، بنابراین حجم عظیمی از آبها را که مانداب شده جذب و از اشباع شدن خاک جلوگیری می کند و اجازه می دهد در پروسه بعدی که بارندگی اتفاق افتاده رطوبت جذب خاک شود و به طور کلی نمی توان گفت که در مقابل سیلاب مفید نیست.

*نقش مهم طرح های آبخیزداری در کنترل سیلاب

عضو هیئت علمی گروه جنگلداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس به بیان دلیل اصلی سیل در شمال ایران پرداخت و گفت: در مناطق بالادست بیشتر اراضی، مراتع و یا جنگل هایی بودند که به واسطه یک ارزش افزوده کاذب قیمتشان بالا رفته و مسکونی شدند و اگر نتوان در بالادست آب را مدیریت کرد و طرح های آبخیزداری را اجرا کنیم حجم عظیم بارندگی وارد رودخانه ها و سپس به سمت شهرها سرازیر می شود.

اسحاقی با اشاره به اینکه طی یکی دو سال اخیر اداره کل منابع طبیعی غرب مازندران کار مفیدی را به نام طرح های سیل بند و آبخیزداری آغاز کرده و نمونه بارز آن در رودخانه ماشلک و رودخانه گردکل است، اظهار کرد: اداره کل منابع طبیعی در بالادست رودخانه ماشلک سیل بندی را اجرا کرد که سرشاخه گیر است و درختانی را که بر اثر سیل شکسته شده بودند را قبل از اینکه به اراضی شهری برسد در بالادست پشت سیل گیر باقی گذاشت.

*دام و تعادل در اکوسیستم

وی با بیان اینکه درمورد دامداری در جنگل موارد متناقضی وجود دارد، افزود: صرف وجود دام در جنگل هیچ تخریبی را به همراه ندارد و نیازمند تعادل یعنی ایجاد ظرفیت بین اکوسیستم و دام به معنی قابلیت خود تجدیدی حفظ شود اما اگر از یک عرصه بیش از توان برداشت شود این دام‌ها باعث کوبیدگی خاک و خورده شدن سرنهال‌ها می شود و از طرفی خود دامدار برای اینکه بتواند اراضی سرسبزتری ایجاد کند کت زنی می کند و سرشاخه ها را می زند تا درختان خشک شوند و نور وارد شده تا گیاه به وجود آید.